Mô hình “Một cửa, một điểm dừng”: Gấp rút xây dựng cơ sở pháp lý, hạ tầng

Thương chính hai nước Việt-Lào họp bàn về triển khai mô hình thẩm tra "Một cửa, một điểm dừng" diễn ra vào năm 2013. Ảnh: Q.H Thực hành ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Bộ Ngoại giao đã phối hợp với các các bộ, ngành, địa phương liên hệ hăng hái chuẩn bị thực hiện mô hình soát "Một cửa, một điểm dừng" tại cặp cửa khẩu Lao Bảo- Đen Sa Vẳn. Theo đó, Bộ Ngoại giao hai nước đã hợp nhất thực hành đầy đủ mô hình rà soát “Một cửa, một điểm dừng” tại từ ngày 1-1-2015 và dự định tổ chức khai trương chính thức khai trương vào 7-1-2015. Để đạt được các đích này, hai bên đã để ra nhiều biện pháp lộ trình, kế hoạch cụ thể, trong đó, hoàn thành việc ký thỏa thuận song phương về quy trình, thủ tục pháp lý và bố trí cơ sở hạ tầng cấp thiết đáp ứng kiểm tra “Một cửa, một điểm dừng” ngay trong năm 2014. Thực hành các thỏa thuận trên, hai nước đã thành lập các Nhóm Công tác đặc biệt do Bộ Ngoại Giao hai nước điều phối. Nhóm công tác đặc biệt của phía Việt Nam gồm đại diện các Bộ: Ngoại giao, Giao thông vận chuyển, Quốc phòng, Tài chính, Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Y tế, Văn phòng Chính phủ và UBND tỉnh Quảng Trị. Ngay sau khi thành lập, cuối tháng 6-2014, tại Đông Hà, Quảng Trị, Nhóm Công tác đặc biệt đã họp duyệt Kế hoạch công tác cụ thể từ nay đến hết năm 2014, phấn đấu thực hiện đầy đủ mô hình soát “Một cửa, một điểm dừng” kịp hạn đã thỏa thuận. Hiện số lượng cán bộ, chiến sỹ, viên chức làm việc tại cửa khẩu Lao Bảo có 123 người tại đây (trong đó, Biên phòng có 55 người, thương chính có 40 người, Kiểm dịch y tế có 20 người, Kiểm dịch động vật có 3 người và Kiểm dịch thực vật có 5 người). Nhự vậy về lâu dài, số lượng cán bộ hiện có là không đủ đáp ứng đề nghị soát “Một cửa , một điểm dừng”. UBND tỉnh Quảng Trị kiến nghị, bổ sung thêm 35 biên chế, trong đó lực lượng Hải quan 10 cán bộ; lực lượng Biên phòng 18 cán bộ, Kiểm dịch y tế 2 cán bộ, Kiểm dịch thực vật 2 cán bộ và Kiểm dịch thực vật 3 cán bộ. Về quy trình, thủ tục pháp lý, tháng 6-2014, Bộ Quốc phòng đã hoàn tất ký Bản ghi nhớ (MOU) với phía Lào về kết hợp soát, kiểm soát xuất nhập cảnh theo mô hình thẩm tra “Một cửa, một điểm dừng”. Đây là cơ sở pháp lý để cán bộ phía Việt Nam sang cửa khẩu Đen Sa Vẳn và kết nạp cán bộ phía Lào sang cửa khẩu Lao Bảo để phối hợp rà soát và tiến hành các thủ tục can hệ. Tuy nhiên cơ quan chức năng khác của hai nước như thương chính, Kiểm dịch vẫn chưa ký được thỏa thuận về kết hợp rà soát. Đơn cử như quy trình thủ tục kiểm dịch y tế và động vật, cũng như chưa thống nhất các mẫu giấy chi tiết chứng thực kiểm dịch y tế, động vật và thực vật. Do đó, quy trình, thủ tục pháp lý giữa hai nước vẫn chưa đồng bộ, hài hòa để có thể khai triển mô hình soát “Một cửa, một điểm dừng”. Về cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, UBND tỉnh Quảng Trị đã làm việc với Bộ Tài chính và một số bộ, ngành hệ trọng về đầu tư cơ sở hạ tầng và trang thiết bị cho triển khai mô hình thẩm tra “Một cửa, một điểm dừng”. Theo ước lượng của UBND tỉnh Quảng Trị, việc cải tạo hạ tầng, mua sắm trang thiết bị cần thiết cho rà soát “Một cửa, một điểm dừng” cần kinh phí khoảng 179,449 tỷ đồng gồm: Máy móc, thiết bị cho lực lượng thương chính cửa khẩu (61,32 tỷ đồng); trang thiết bị cho lực lượng Biên phòng (13,829 tỷ đồng); cải tạo nhà ga cửa khẩu Lao Bảo (9,3 tỷ đồng); đầu tư mở mang địa điểm soát chung tại cửa khẩu Lao Bảo khoảng (95 tỷ đồng). Hiện Bộ Tài chính đang xem xét yêu cầu của UBND tỉnh Quảng Trị. Một vấn đề khác, lực lượng biên chế của các cơ quan chức năng tại cửa khẩu còn mỏng, trình độ hạn chế, đặc biệt là vốn ngoại ngữ tiếng Anh, tiếng Lào. Việc kéo dài thời kì đóng, mở cửa khẩu từ 7 giờ đến 19 giờ 30 phút lên từ 7 giờ đến 22 giờ hàng ngày, kể cả ngày nghỉ cuối tuần và ngày lễ (vận dụng từ 1-4-2013) gây khó khăn về biên chế, quỹ lương, phụ cấp làm việc ngoài giờ, không ăn nhập với quy định của Luật Lao động. Sau 9 năm kể từ khai ký Bản ghi nhớ (MOU), mô hình thẩm tra “Một cửa, một điểm dừng” vẫn chưa được thực hiện đầy đủ. Trong khi đó, nhu cầu hành khách, dụng cụ xuất nhập cảnh và lưu lượng hàng hóa xuất nhập cảng qua cặp cửa khẩu Lao Bảo-Đen sa vẳn ngày một tăng cao; các nước dọc chuồng tiêu Kinh tế Đông-Tây (EWEC) và một số nước đối tác (ADB, Nhật Bản...) Đều mong muốn khai triển và nhận rộng mô hình kiểm tra “Một cửa, một điểm dừng” trong EWEC. Chính cho nên, việc phấn đấu thực hiện đầy đủ mô hình kiểm tra “Một cửa, một điểm dừng” từ ngày 1-1-2015 không chỉ khẳng định cam kết của Việt Nam đối với EWEC, mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với giao thương giữa Việt Nam và Lào cũng như các nước EWEC.